Doğu Asya’da A vitamini eksikliğine karşı geliştirilen Altın Pirinç, uzun yıllar süren tartışmaların ardından ilk kez Filipinler’de yetiştirilmeye başlayacak.
Genetiği değiştirilmiş (GD) ürünler bilim sahnesine ilk çıktıkları dönemden bugüne en hararetli tartışmaların odağında. İnsan ya da çevreye zararlı olduklarını kanıtlayan bir bilimsel çalışma henüz olmasa da, kamuoyu ve kimi sivil toplum kuruluşları için GDO’lar deyim yerindeyse hala bir “tabu” olarak kalmış durumda.
Buna karşın dünya genelinde mısır ve soya başta olmak üzere kimi tarla bitkilerinde GD çeşitlerin ekimi giderek yaygınlaşıyor. Öte yandan CRISPR gibi klasik transgenetik üretim metotlarını da aşan yeni teknikler de gelişiyor. Ancak GDO’ların kısa tarihinde belki de en ilginç öykü, yaklaşık 20 yıl önce geliştirilen “Altın Pirinç”e ait.
300 milyon kişiyi ilgilendiriyor
Altın Pirinç, İsviçreli bitki bilimcisi Ingo Potrykus’un öncülüğünde uzun yıllar süren çalışmalar sonucu 1990’lı yılların ortasında geliştirildi. Altın Pirinç’i diğer pirinçlerden farklı kılan şey ise normal bir çeltik bitkisinden farklı olarak A vitamini içermesi. Peki A vitaminli bir pirince neden ihtiyaç olsun ki?
Bu ihtiyaç, temel tahıl ürünü çeltik olan ve beslenme alışkanlıkları pirinç üzerine kurulu Doğu Asya toplumlarında sıkça görülen A vitamini eksikliğinden kaynaklanıyor. Yaklaşık 300 milyon bireyin risk altında olduğu A vitamini eksikliği körlük dahil pek çok hastalığa neden oluşturuyor. İşte Altın Pirinç tam da bu soruna çözüm olması için üretilmişti.
Neden bu kadar gecikti?
Ancak ticari olmayan ve tamamen insani amaçla geliştirilen Altın Pirinç, daha işin başından itibaren tüm diğer GD ürünlerle aynı tepkiyi gördü ve başta Greenpeace olmak üzere çevreci kuruluşlar tarafından davalara konu edildi. Altın Pirinç’in mucidi Potrykus’un Time dergisinin kapağına çıktığı 2000 yılından bu yana ürün bir türlü kendini kabul ettiremedi. tarlasera da 2012 yılında Potrykus ile yaptığı röportajda Altın Pirinç’in öyküsünü ilk elden dinlemiş ve okurlarına aktarmıştı.
İki ülkede üretim başlıyor
Ancak 2020 yılı itibariyle Altın Pirinç en sonunda tarım alanlarıyla ve tüketicilerle buluşmaya hazırlanıyor. Filipinler Tarım Bakanlığı Bitki Endüstrisi Bürosu, Altın Pirinç’in güvenle tüketilebileceği yönündeki kararını geçtiğimiz günlerde açıkladı. Böylece Filipinler ürünün ekimine izin veren ilk ülke oldu. A vitamini eksikliğinin en yoğun görüldüğü ülkelerden bir diğeri olan Bangladeş de önümüzdeki günlerde benzer bir karar almaya hazırlanıyor.
Araziler tahrip edilmişti
2013 yılında Filipinler’de Altın Pirinç’in deneme ekimlerinin yapıldığı araziler GDO karşıtları tarafından tahrip edilmişti. A vitamini eksikliğinin başta çocuk nüfusu olmak üzere ciddi boyutlara ulaşmasıyla birlikte son birkaç yılda hukuki süreçler de hızlandı ve ABD, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda da ürünün güvenli olduğuna dair yasal düzenlemeleri gerçekleştirdi.
Yalnızca kamu yararı için kullanılacak
Kararın ardından Altın Pirinç İnsani Heyeti Sekreteri Adrian Dubock, “Altın Pirinç’in 20 yıl sonra laboratuardan tarım arazilerine ineceğini öğrenmek büyük mutluluk verici” yorumunu yaptı. Halihazırda üretimi yapılan tüm diğer GDO’lar gibi Altın Pirinç’in de güvenirliğinin bilimsel olarak kanıtlanmış olduğunu hatırlatan Dubock, “Altın Pirinç yalnızca kamu yararına yönelik ve kâr amaçlı olmayan ıslah programları için kullanılacak ve üreticilere asla diğer geleneksel pirinç çeşitlerinden daha pahalıya mal olmayacak” diyor.