Türkiye’de sertifikalı tohum kullanımı son 15 yılda katlanarak artsa da henüz beklenen düzeyde değil. Sorunun çözümü ise ortak çabada.
Türkiye tohumculukta 1,3 milyar dolarlık pazar hacmiyle dünya liginde ilk 10’da yer alıyor. 2000’li yılların başında 145 bin ton olan sertifikalı tohum üretimi 10 yıl içinde yüzde 517’lik bir artış gösterdi. Bugün 896 bin tonluk bir üretimden söz ediliyor.
Ancak Türkiye’de tohumculuk sektörü tam anlamıyla sertifikalı üretime geçiş yapabilmiş değil. Bu durum en net şekilde tarımın lokomotif ürünü buğdayda görülüyor. Bir yılda üretilen 23 milyon ton civarındaki buğdayda sertifikalı tohum kullanımı henüz yüzde 50-60 düzeyinde.
Mevzuat tamam, uygulamada aksama var
Aylık Tarım ve Kültür Dergisi tarlasera’nın sorularını yanıtlayan Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği (TÜRKTED) Genel Sekreteri Dr. Müfit Engiz, “Tohumluk sertifikasyon ve pazarlaması ile ilgili ‘yazılı kurallar, hükümler’ konusunda bir eksiğimiz bulunmuyor. Uygulamada karşılaşılan bazı sıkıntıların ise hem altyapı ve görevli personel sayısındaki yetersizlik hem de sahada çalışan teknik ekibin daha güncel ve kapsamlı eğitimindeki bazı aksamalardan kaynaklandığı söylenebilir” diyor.
Bile bile lades!
Türkiye’nin tohumluk sertifikasyon sistemi açısından birçok ülkeye kıyasla daha iyi bir durumda olduğuna dikkat çeken Engiz, sertifikasız tohum kullanımında en önemli nedenin olarak üreticilerin ekonomik kaygıları olduğunu söylüyor. Zira bazı sertifikalı tohumların fiyatlarını yüksek bulan üreticiler, zarar edeceğini bilse bile kendi mahsulünden ayırdığı tohumluğu tercih edebiliyor ve tohum yenileme işini seyrek yapıyor.
Tüm bileşenler birlikte hareket etmeli
Küresel aktörler, küçük ölçekli tohum firmaları, Türkiye Tohumcular Birliği, Ziraat Odaları, Tarım Bakanlığı ve Ekonomi Bakanlığı’na kadar tohumculuk sektörünün bütün bileşenlerinin soruna birlik içinde eğilmesi gerektiğini söyleyen Engiz, "’Ben bugün nasıl olsa iyi satıyorum, ötekiler kendi düşünsün’ yaklaşımı rasyonel bir yaklaşım değil” diyor.
Mevcut üretim ihtiyacı karşılamıyor
Tohumluğun 2 veya 3 yılda bir yenileceği varsayılsa bile- buğday, arpa, çeltik, patates, yemeklik baklagiller, şekerpancarı ve yem bitkilerine ait sertifikalı tohumluk üretiminin ihtiyacı karşılayamadığını söyleyen Engiz, tohumların daha sık yenilenmesi durumunda ise bu açığın daha da büyüyeceği uyarısını yapıyor.
Sertifikalı tohum neden gerekli?
Sertifikasız tohum kullanımının en büyük dezavantajı verimde ve üretim miktarında yaşanan kayıplar. “Merdiven altı” üretilen tohumlar hastalık ve zararlıların yayılmasını da kolaylaştırıyor. Bunun tipik örneklerinden biri patateste toprağa bulaşan hastalıklar. Patates tohumluğu üretmek için temiz tarla bulmakta zorlanan üreticiler her yıl bölge değiştirmek zorunda kalıyor. Uzmanlar, tarla bitkileri başta olmak üzere tüm tarım ürünlerinde üstün vasıflı çeşitlere ait kayıtlı ve sertifikalı tohum kullanımının gerekliliğine dikkat çekiyor.